မိမိကုိယ္ကုိ အင္အားရွိေအာင္ ျပဳလုပ္ျခင္း (Self Strengthening by Li Hung Chang)
လီဟန္းခ်င္ ၁၈၂၃-၁၉၀၈ (Li Hung- Chang
[1823- 1908]) သည္ ကိုယ့္အင္အားကိုယ္ တည္ေဆာက္ ဖို႔လိုေၾကာင္းကို ထပ္ခါတလဲလဲ
ေျပာၾကားခဲ့သည့္ တရုတ္ဗိသုကာႀကီးျဖစ္သည္။ သူက “ယခုလက္ရွိ အေျခအေနအရ
လူအရိုင္းအစုိင္းမ်ားဟု ေျပာေနသူမ်ားကို ကြ်ႏု္ပ္တို႔က သူတို႔နဲ႔
သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္ေအာင္ ေနႏိုင္ဖုိ႔ လိုအပ္ေနၿပီဆိုတာကို ျပခဲ့တယ္” ဟု
တရုတ္ႏွင့္ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္မ်ား စစ္ျဖစ္ရာတြင္ တရုုတ္တိုု႔႐ႈံးနိမ့္ခဲ့ ရသည့္
၁၈၄၀- ၄၂ ၊ ၁၈၆၀ ႏွင့္ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္တို႔ကို ရည္ၫႊန္းေျပာၾကားခဲ့သည္။ “ျပည္တြင္းအေျခအေနကို သုံးသပ္ရမယ္ဆိုရင္
ငါတို႔ဌာနဆိုင္ရာေတြအားလုံးကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖုိ႔လိုၿပီ။
တကယ္လုိ႔ ငါတို႔ဟာ ေရွး႐ိုးဝါဒီမ်ား အျဖစ္သာ
ေခါင္းမာေနခဲ့ၿပီး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖုိ႔ကို ျငင္းဆန္ခဲ့ရင္ ငါတို႔ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ စိတ္ဓာတ္ဟာ တစ္ေန႔ထက္
တစ္ေန႔ နိမ့္က်သြားမွာပဲျဖစ္တယ္”
ႏုိင္ငံျခားတိုင္းျပည္ေတြဟာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ တစ္ခုၿပီး တစ္ခုျပဳရင္း
လွ်င္လွ်င္ျမန္ျမန္ တိုးတက္လာခဲ့ၿပီးျဖစ္တယ္။ ဒလေဟာစီးဆင္းလာတဲ့ အထက္ျမစ္ညာက ေရးစီးေၾကာင္းလို
ေျပာင္းလဲတိုးတက္ေနခဲ့တယ္။ တရုတ္ကေတာ့ မိမိတို႔ရဲ႕ ေရွး႐ိုးဌာနေတြရဲ႕ လုပ္ထုံးလုပ္နည္း အတို္င္း
ဆုပ္ကိုင္ထားဆဲျဖစ္တယ္။ ဒီလို ဆုပ္ကိုင္ထားလို႔ တုိင္းျပည္ပ်က္စီးမွာကို
ေရွး႐ိုးသမားေတြကေတာ့ စိုးရိမ္ေၾကာင့္က်မႈ မရွိခဲ့ပါဘူး။ အို ေကာင္းကင္ဘုံနဲ႔
လူသား “ကြ်န္ေတာ္တို႔ ဒါကို နားလည္ေအာင္ ဘယ္လို ေျပာၾကားရပါ့မလဲ”
အေနာက္ႏိုင္ငံသားေတြက ဘယ္လိုေသနတ္ေကာင္းေတြလုပ္ရမယ္။ ဘယ္လိုအေျမာက္ေတြ လုပ္ရမယ္၊ ဘယ္လိုေရေႏြးေငြ႕ေမာင္းသေဘၤာႀကီးေတြ
တည္ေဆာက္ရမယ္။ ဒါမွသာ ငါတို႔ဟာ တ႐ုတ္ေတြကို
လႊမ္းမိုးလို႔ရမယ္ဆိုၿပီး လုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ငါတို႔တ႐ုတ္ေတြက
“ဒီအ႐ိုင္းအစိုင္းေတြကို ေမာင္းထုတ္ၾက၊ သူတို႔ကို မဆက္ဆံနဲ႔ ငါတို႔ပိုင္နက္က
ႏွင္ထုတ္ၾက” လို႔ ေအာ္ေနတာဟာ တကယ္ေတာ့ အဓိပၸါယ္မဲ့ေျပာျခင္းနဲ႔
စိတ္ကူးယဥ္ဆန္လွပါတယ္။ ငါတို႔မွာ
လက္နက္နဲ႔ နည္းပညာမ႐ွိဘဲ ဘယ္လို ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေနႏိုင္မွာလဲ။ ကိုယ္အင္အား
ကိုယ္တည္ေဆာက္ျခင္းဆိုတဲ့ေနရာမွာ
သူတို႔ ဘာေတြ လုပ္ေနတယ္၊
တီထြင္ေနတယ္ ဆိုတာေတြကို ေလ့လာသင္ၾကားျခင္းနဲ႔ သူတို႔ ဘာေတြကို မွီခိုအားယူထားတယ္ဆိုေတြကို
ယူတတ္ဖုိ႔ဘဲ” ဟု ဆိုခဲ့သည္။
တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသည္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈလုပ္ရမည္ဟု
အယူအဆကို လက္ခံသူမ်ား ႐ွိေသာ္လည္း အမ်ားစုမွာ အေနာက္ဆန္႔က်င္ေရး ေ႐ွး႐ိုးသမား
(Conservative) မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံမွ ပညာေတာ္သင္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား ၁၂၀
ကို ေကာ့နတီးကတ္ (Connecticut) ျပည္နယ္၊ ဟာ့ဖို႔ဒ္
(Hartford) ၿမိဳ႕သုိ႔ ၁၈၇၂ ခုႏွစ္က ပို႔လိုက္ေသာ္လည္း ၎တုိ႔အားလုံးကုိ ၁၈၈၁ ခုႏွစ္တြင္ ျပည္လည္ေခၚယူခဲ့သည္။
ျပန္ေရာက္လာေသာ ေက်ာင္းသားမ်ားကို အေနာက္ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္အဆက္အသြယ္႐ွိသူမ်ား၊ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအတြက္ အႀကံဥာဏ္ ေပးျခင္းမ်ားကိုလည္း သံသယျဖင့္ အေနာက္၏ ေဖာက္ျပန္ေသာ အေတြးအေခၚဝင္ေနသူမ်ားအျဖစ္ျမင္ၿပီး
တခ်ဳိ႕ မီဂ်ီဂ်ပန္ေခတ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈအတိုင္း
အလ်င္အျမန္ေျပာင္းလဲဖုိ႔ တုိက္တြန္းသူမ်ားကို အတင္းအၾကပ္ ရာထူးမွ
အနားယူေစျခင္းျဖင့္ ပိတ္ပင္ခဲ့သည္။
ဂ်ပန္ေရတပ္က ၁၈၉၄ ခုႏွစ္တြင္
တ႐ုတ္ျပည္ေရတပ္ႀကီးကို တိုက္ခိုက္အႏိုင္ယူခဲ့ၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလက္မွတ္
ထိုးပြဲျဖစ္ေသာ ႐ွင္မင္ႏုိေဆကီစာခ်ဳပ္ (Treaty
of Shiminoseki) ကို ၁၈၉၅ ခုႏွစ္တြင္ တ႐ုတ္ဘက္မွ သံအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္ လီေဟာင္းခ်န္ (Li Hung Chang) က
သူႏွင့္ရန္ဘက္ ဂ်ပန္သံအဖြဲ႕ေခါင္းေဆာင္
(Ito Hirobumi) အီတိုဟီ႐ိုဘူမီကို “တ႐ုတ္နဲ႔ ဂ်ပန္ဟာ အိမ္နီးျခင္းေတြျဖစ္တယ္၊
ဒါ့အျပင္ စာအေရးအသား စနစ္ကလဲ အတူတူဘဲျဖစ္တယ္၊ ဘာေၾကာင့္ ငါတုိ႔ရန္သူေတြ
ျဖစ္ၾကရတာလဲ” “ငါတို႔ၾကားမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ သဟဇာတျဖစ္ေရးကို လိုလားတယ္၊ ဒါမွသာ
ငါတို႔ အာ႐ွတိုက္ လူဝါမ်ဳိးေတြဟာ အေနာက္ဥပေရာပက လူျဖဴေတြရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈကို
တြန္းလွန္ႏိုင္မွာျဖစ္တယ္” လို႔ ေျပာတဲ့အခါ အီတိုဟီ႐ီုဘူမီက “လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္က
ငါမင္းကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲပါလို႔ ေျပာခဲ့တယ္မဟုတ္လား၊ ဘာေၾကာင့္
အေၾကာင္းအခ်က္တခုမွ မေျပာင္းလဲဘဲ အခုထိ ႐ွိေနခဲ့တာလဲ၊ ဘာေၾကာင့္
မေျပာင္းလဲခဲ့တာလဲ” ဟု ျပန္ေမးတဲ့အခါ လီက “ငါ့ႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ကိစၥေတြက
ေရွးရိုးဓေလ့ထုံးစံေတြကို ဦးစားေပး ဖက္တြယ္ထားလြန္းလို႔ ငါလုပ္ခ်င္သလို မလုပ္ႏိုင္ခဲ့ပါဘူး၊
ငါဒီအတြက္ အ႐ွက္ရပါတယ္၊ ငါ့မွာ ဒီလိုျပဳျပင္ႏိုင္ဖုိ႔ ၾသဇာအာဏာ မ႐ွိလို႔ပါဘဲ” ဟု ဝန္ခံခဲ့သည္။
တရုတ္ျပဳျပင္ေရးသမား လင္ခ်ီခ်ဳိ
(Liang Ch’i-ch’ao၊ ၁၈၇၃-၁၉၂၉) ၏ ေျပာစကားကို
တင္ျပလိုပါသည္။ လင္ခ်ီခ်ဳိမွာ ကင္ယူေဝ (K’ang Yu-Wei) ၏ လုပ္ေဘာ္ကိုင္ဘက္တဦးျဖစ္ၿပီး
တ႐ုတ္ျပည္ႀကီး ဂ်ပန္ကို ၁၈၉၆ ခုႏွစ္တြင္ ႐ႈံးနိမ့္ခဲ့ရသည့္အတြက္ ထိုစဥ္က
တ႐ုတ္ျပည္ႀကီး၏ အေျခအေနကို ေအာက္ပါအတိုင္း တင္စား၍ ေရးသားေဖၚျပခဲ့ေပသည္။
လင္ခ်ီခ်ဳိ၏ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး
(Reform by Liang Ch’i-ch’ao)
ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး
မလိုလားအပ္ဘူးလို႔ ေျပာေနတဲ့သူေတြက “ေ႐ွးထုံးစံအတိုင္းလုပ္ၾက၊ ေ႐ွးလူႀကီးေတြကို
လိုက္နာၾကလို႔ဆိုတယ္” အရာရာဟာ ထုံးတမ္းဓေလ့ေတြေအာက္မွာ အလဟႆျဖစ္ေနတာကို သူတို႔ရဲ႕
ႏွလုံးသားထဲမွာ ဘာမွမျဖစ္သလို ေအးစက္စက္ထိုင္ၿပီး ၾကည့္ေနၾကတယ္။ ဥပမာ-
အလြန္ႀကီးမားတဲ့ ႏွစ္ေပါင္းတေထာင္ေက်ာ္ေလာက္က ခန္းနားတဲ့ ရဲတိုက္ႀကီးရွိတယ္၊
ဒီရဲတိုက္ႀကီးရဲ႕ ေက်ာက္ျပားေတြ၊ အုတ္ေတြဟာ ေဆြးေျမ႕ေနၿပီ၊ ထုတ္ေတြ၊ ဒိုင္းေတြ၊ ယက္မေတြဟာလဲ
ေဆြးေျမ႕တိုက္စားေနၿပီ။
ဒါေပမယ့္ ဒီရဲတိုက္ႀကီးဟာ ႀကီးမားခန္႔ျငား အံ့ၾသစရာေကာင္းေနတုံးပါဘဲ။ ဒါေပမယ့္
ေလနဲ႔မိုးနဲ႔ က်လာတဲ့အခါ ဒီအေဆာက္အဦႀကီးဟာ ၿပိဳက်သြားမွာျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္
ဒီရဲတိုက္ႀကီးထဲမွာ ေနတဲ့လူေတြဟာ ေပ်ာ္႐ႊင္စြာ ကစားေနၾကတဲ့သူက ကစား၊ ႏွစ္ႏွစ္ၿခိဳက္ၿခိဳက္ အိပ္သူေနေတြက အိပ္ေနၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕ဒီအေၾကာင္းကို သိသူေတြကေတာ့
ခါးသည္းစြာ ငိုေႂကြးေနဖုိို႔ပဲ သိၾကတယ္။ သူတို႔ရဲ႕လက္ေတြကို
ပိုက္ၿပီး ေသရမယ့္အခ်ိန္ကို ဘယ္လိုကုစားရမယ္ ဆိုတာကို မေတြးဘဲ ေစာင့္ေနၾကတယ္။
အနည္းငယ္နားလည္တဲ့သူေတြတခ်ဳိ႕ကေတာ့ အက္ေၾကာင္းေတြကို ဖါေထး၊ ေရယိုေပါက္ေတြကိုပိတ္၊
နံရံေတြကို ျပန္လည္မြန္းမံၿပီး ဒီေနရာမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာေနႏုိင္ေရးကို တဒဂၤမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေနႏိုင္ေအာင္ လုပ္ေနၾကတယ္။ ေကာင္းမြန္တဲ့အေၾကာင္းအရာ တစုံတခုမ်ား
ျဖစ္လာမလားဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္နဲ႔ေပါ့။ သူတို႔ဟာလဲ စနစ္ေဟာင္းကို မွီတြယ္ေနၾကသူမ်ားသာ ျဖစ္တယ္။ ဒီလိုအေတြးအေခၚရွိတဲ့ လူစား
သုံးမ်ဳိးစလံုးဟာ ဒီရဲတိုက္ႀကီးထဲမွာ ေနေနၾကတယ္။
ဒါေပမယ့္ ဟာရီကိန္းမုန္တိုင္းႀကီး တုိက္ခတ္လာတဲ့ တစ္ေန႔မွာေတာ့ သူတို႔အားလုံးဟာ
အတူတကြ ေသးဆုံးသြားၾက ေတာ့မွာ ျဖစ္တယ္” ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံဟာလဲ ဒီအတိုင္းဘဲ” လို႔ လင္ခ်ီခ်ဳိက ရင္နာစြာ ေရးသားခဲ့ပါသည္။
တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသည္ ေခတ္ေနာက္က်ေနသည့္အတြက္
သူ႔ထက္အဆမ်ားစြာ ေသးငယ္သည့္ဂ်ပန္ကြ်န္းႏိုင္ငံေလး၏ ကြ်န္ျဖစ္ခဲ့ရျခင္းသည္ သမိုင္းသခၤန္းစာ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံကဲ့သုိ႔ ေခတ္ေနာက္ျပန္ဆြဲၿပီး ေအာက္တန္း
ေနာက္တန္း က်ေနေသာႏုိင္ငံငယ္ေလးကို ပုိမုိတုိးတက္ေနၿပီး အင္အားႀကီးမားသည့္တ႐ုတ္ႏိုင္ငံႀကီးက ခ်မ္းသာ ေပးပါမည္ေလာ။ တ႐ုတ္စစ္တပ္လႊတ္ၿပီး တိုက္ခုိက္သိမ္းပုိက္ရန္ ယေန႔ေခတ္တြင္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် နည္းပါးေသာ္
လည္း (မျဖစ္ႏိုင္္ဟုေတာ့ ဒက္ထိေျပာမရ) တျဖည္းျဖည္းလူမ်ဳိးအရ ဝါးၿမိဳျခင္းႏွင့္ စီးပြားေရးအရ ကြ်န္ျပဳျခင္းကို မလြဲမေသြ
ျပဳလုပ္မည္ျဖစ္သည္။ လုပ္လည္းလုပ္ေနခဲ့သည္။ တရုတ္လႊမ္းမုိးလာမႈကုိ လက္ရွိမႏၲေလးအေျခအေန က ထင္ရွားစြာ
သက္ျပသေနေပသည္။
ထိုအေျခအေနမွ
လြတ္ေျမာက္ရန္ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရအေနႏွင့္ အတိုက္အခံမ်ားအေပၚ သေဘာထားႀကီးႀကီး ထားၿပီး ႐ိုးသားစြာ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္ျခင္း၊
ဒီမိုကေရစီအႏွစ္သာရမ်ားကို အေလးထားေသာအားျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးဌာနမ်ားတြင္
ဒီမိုကေရစီစနစ္ႏွင့္ ကိုက္ညီေသာ ဥပေဒမ်ားကို ျပ႒ာန္းျခင္း၊ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရး
အက်ဥ္းသားမ်ားကို လႊတ္ေပး၍ ၎တို႔၏အျမင္မ်ားကို လြတ္လပ္ပြင့္လင္းစြာ
ေဆြးေႏြးမႈေပးျခင္း၊ သတင္းမီဒီယာမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ေရးသားထုတ္ေဝ
ျဖန္႔ခ်ီခြင့္ေပးျခင္း၊
လြတ္လပ္ေသာလူ႔ေဘာင္အဖြဲ႕အစည္း (Civil Society) မ်ား ဖံြ႕ၿဖိဳးတုိးတက္လာေစရန္ အားေပးေထာက္ပံ့ျခင္းႏွင့္ တပ္မေတာ္က သမုိင္းဝင္ တကၠသုိလ္ ေက်ာင္းသားသမဂၢအေဆာက္အအံုႀကီးကုိ
ေဖာက္ခြဲဖ်က္စီးခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ေခတ္အဆက္ဆက္ ေက်ာင္းသားႏွင့္ တပ္မေတာ္ တုိ႔အၾကား ရင္ၾကားေစ့၍
မရေအာင္ အာဃာတ ႀကီးမားခဲ့ရမႈကုိ ေျပေပ်ာက္ေစရန္
ဦးသိန္းစိန္အစုိးရက ေက်ာင္းသားသမဂၢအေဆာက္အအံုႀကီးကုိ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ခြင့္ကုိ
ရဲရဲဝင့္ဝင့္ ခြင့္ျပဳသင့္သည္။ သုိ႔မွသာ ေက်ာင္သားႏွင့္ အစုိးရအၾကား
ရင္ၾကားေစ့ေရးျဖစ္ေပၚလာၿပီး ပညာတတ္မ်ား ေပၚထြက္လာေစရန္ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ကူညီပံ့ပုိးမႈကုိ ရရွိမည္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔အျပင္ ေက်ာင္းသားသမဂၢမ်ား တရားဝင္ေပၚထြက္လာေရးကုိ
တကၠသုိလ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးမ်ားက ဟန္႔တားျခင္းမျပဳရန္ တရားဝင္ၫႊန္ၾကားစာ ထုတ္ျပန္ေပးျခင္းကုိ ရဲဝံ့စြာ ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္
အတိုက္အခံဟူသည္ မိမိတုိ႔ႏွင့္အျမင္ မတူညီေသာ္လည္း ၎တို႔၏႐ႈေထါင့္မွ
တုိင္းျပည္ခ်စ္စိတ္ျဖင့္ ၎တို႔၏အျမင္ကို တင္ျပေသာ
လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္မ်ားသာျဖစ္ေၾကာင္း ႏွလုံးသြင္းၿပီး လက္တြဲခ်ီတက္ၾကမည္ဆိုလွ်င္
ျမန္မာႏုိင္ငံႀကီးသည္ တ႐ုတ္ကြ်န္ဘဝမွလည္းေကာင္း၊ အျခားလူမ်ဳိးျခားတို႔၏
စီးပြားေရး ကြ်န္ဘဝမွ လည္းေကာင္း
အခ်ိန္တိုတိုျဖင့္ ႐ုန္းထြက္ႏုိင္ၾကမည္ျဖစ္္ပါသည္။
ေလးစားစြာျဖင့္
ထြန္းေအာင္ေက်ာ္
မွီးျငမ္းစာမ်ား-
(၁) DVB မွ ထုတ္ေဝသည့္ Indonesia’s
Lessons for the Asia ဘာသာျပန္ေဆာင္ပါး “အတိတ္ႏွင့္ လမ္းခြဲ လိုက္ပါ”
(၂) A history of Asia, Rhoads
Murphey, University of Michigan, Harper Collins Publishers, 1992, P.311,
312, 313.
